Laudato Si'Op 18 juni 2015 verscheen de groene encycliek Laudato Si' van paus Franciscus. Deze encycliek focust op een ‘integrale ecologie’ waarbij ook de sociale dimensie sterk aan bod komt. Het zorgzaam omspringen met de natuur gaat hand in hand met het zorgen voor elkaar. De encycliek is door en door geïnspireerd door de figuur van Franciscus van Assisi. De titel verwijst naar zijn Zonnelied waarin God wordt geloofd voor én door zijn schepping. (LS 1) Ook de inhoud is sterk franciscaans geïnspireerd. Op basis van 3 kernwoorden (die ook de kernwoorden zijn van TAU: eenvoud, kwetsbaarheid en verbondenheid) bespreken we de hoofdlijnen van deze encycliek.
|
EENVOUD
Paus Franciscus breekt een lans voor een nieuwe levensstijl waarin eenvoud een belangrijke rol speelt. Door onze wegwerpcultuur dreigt onze wereld te veranderen in een grote vuilnisbelt. (LS 21) Een wijdverspreide houding van vervuiling en verspilling tast ons milieu en onze levenskwaliteit aan. En de tekenen van de tijd liegen er niet om: natuurlijke rijkdommen geraken uitgeput, drinkbaar water wordt schaars, de opwarming van de aarde zorgt voor wereldwijde natuurrampen. Paus Franciscus zegt dat we veel kunnen leren van het natuurlijke ecosysteem waar alles organisch wordt gerecycleerd en waar afval en overschot bronnen worden van nieuw leven. (LS 22) 'Laudado Si' is een wereldwijde oproep om op een sobere, solidaire manier ons leven in te richten en zo ons steentje bij te dragen aan de milieuproblematiek. (LS 14)
Eenvoud zorgt tevens voor een innerlijke vrede, iets waar zoveel mensen vandaag naar hunkeren. (LS 225) Als we te-vreden dan, nemen we genoegen met wat we hebben en laat zich niet verleiden tot zaken die we eigenlijk niet nodig hebben. De drang om te kopen, te bezitten, te domineren of te consumeren verraadt meestal een leegte in ons hart. (LS 204) Compulsieve consumptie zorgt enkel voor ver-strooi-ing, voor ver-veel-ing... (LS 203) Eenvoud daarentegen opent ons hart en laat het opnieuw luisteren naar onszelf, de ander, de natuur, God... In de eenvoud schuilt een diepe wijsheid die op een fundamentele, vollere manier bepaalt hoe wij in relatie staan. (LS 223)
Eenvoud zorgt tevens voor een innerlijke vrede, iets waar zoveel mensen vandaag naar hunkeren. (LS 225) Als we te-vreden dan, nemen we genoegen met wat we hebben en laat zich niet verleiden tot zaken die we eigenlijk niet nodig hebben. De drang om te kopen, te bezitten, te domineren of te consumeren verraadt meestal een leegte in ons hart. (LS 204) Compulsieve consumptie zorgt enkel voor ver-strooi-ing, voor ver-veel-ing... (LS 203) Eenvoud daarentegen opent ons hart en laat het opnieuw luisteren naar onszelf, de ander, de natuur, God... In de eenvoud schuilt een diepe wijsheid die op een fundamentele, vollere manier bepaalt hoe wij in relatie staan. (LS 223)
Kwetsbaarheid
Zorg dragen voor wat zwak en kwetsbaar is: het is een centrale gedachte in de encycliek. We moeten onze aandacht constant richten op wie of wat uitgesloten, uitgebuit, misbruikt... wordt. In die zin gaan de zorg voor de natuur en de zorg voor de medemens hand in hand. (LS 137) Bovendien is het perverse effect van onze wereldwijde ecologische crisis dat juist de armsten en meest kwetsbare mensen er het hardst door getroffen worden. De paus geeft scherpe kritiek op elke vorm van politiek die deze wereldwijde onrechtvaardigheid niet onder ogen wil zien: ecologische discussies moeten ook de sociale vraagstukken integreren. De milieurampen in ontwikkelingslanden zijn absoluut geen 'collateral damage', maar juist de kern van het probleem. (LS 49)
Oog hebben voor wat kwetsbaar is, betekent echter ook in contact komen met wat ons ten diepste raakt, met onze eigen kwetsbaarheid: onze kwetsuren, onze tekortkomingen, onze onvervulde verlangens maar ook ons medelijden, onze dromen, onze vreugde, ons enthousiasme. (cf. LS 218) We hebben van nature een fundamentele openheid op het goede, het ware en het mooie en geen enkel systeem kan dit onderdrukken. (LS 205) Ons hart hiervoor openstellen betekent dat we ons ook ten diepste laten raken en opnieuw leren om zorgzaam om te springen met wat ons appelleert, met wat zwak en kwetsbaar is. Paus Franciscus spreekt over een 'ecologische bekering'. Verwijzend naar paus Benedictus XVI schrijft hij: "De woestijnen in de wereld groeien omdat onze eigen innerlijke woestijnen zo uitgestrekt geworden zijn." (LS 217)
Oog hebben voor wat kwetsbaar is, betekent echter ook in contact komen met wat ons ten diepste raakt, met onze eigen kwetsbaarheid: onze kwetsuren, onze tekortkomingen, onze onvervulde verlangens maar ook ons medelijden, onze dromen, onze vreugde, ons enthousiasme. (cf. LS 218) We hebben van nature een fundamentele openheid op het goede, het ware en het mooie en geen enkel systeem kan dit onderdrukken. (LS 205) Ons hart hiervoor openstellen betekent dat we ons ook ten diepste laten raken en opnieuw leren om zorgzaam om te springen met wat ons appelleert, met wat zwak en kwetsbaar is. Paus Franciscus spreekt over een 'ecologische bekering'. Verwijzend naar paus Benedictus XVI schrijft hij: "De woestijnen in de wereld groeien omdat onze eigen innerlijke woestijnen zo uitgestrekt geworden zijn." (LS 217)
Verbondenheid
De derde pijler van de groene encycliek is de wereldwijde verbondenheid. We worden als mensen opgeroepen om samen zorg te dragen voor onze planeet, 'voor onze thuis'.
Ik nodig iedereen uit om dringend de dialoog te hernieuwen over hoe wij bouwen aan de toekomst van de planeet. We hebben een confrontatie nodig die ons allemaal verenigt, omdat de milieu-uitdaging waarvoor we staan […] ons allen beroert. […] We hebben nieuwe universele solidariteit nodig. […] Ieder van ons kan meewerken als instrument van God voor de zorg van de schepping, elk volgens zijn eigen cultuur, ervaring, betrekkingen en talenten. |
Franciscus van Assisi noemde niet alleen zijn kompanen 'broeders' maar ook de zon, de maan, de aarde... werden in het Zonnelied als broeder of zuster begroet. (LS 11) Als je iemand je 'broeder' of 'zuster' noemt, dan erken je ten diepste de innerlijke, gemeenschappelijke band met die persoon. Zo ook wanneer de natuurelementen als 'broeder' of 'zuster' worden beschouwd. Integrale ecologie betekent dat we ons inschrijven in de natuur en erkennen dat ook wij als mensen er fundamenteel deel van uitmaken. (LS 116) Net zoals wij geroepen zijn om leven te geven, zo zijn wij dankbaar voor het leven dat wij krijgen doorheen de warmte van Broeder Zon, de kracht van Zuster Water, de vruchtbaarheid van onze Zuster, Moeder Aarde.
Verbondenheid kan een belangrijke rol spelen in conflicten, zo vertelt bijvoorbeeld het verhaal van de wolf van Gubbio waarbij Franciscus van Assisi de wolf niet als vijand, maar als 'Broeder Wolf' beschouwt. Verbondenheid heeft ook te maken met solidariteit, met het zich aantrekken van het lot van de ander. Zoals hierboven al aangegeven is dit aspect zeer manifest aanwezig in de encycliek. Een ander voorbeeld is het pleidooi voor een universele toegang tot drinkbaar water. (LS 27-31) Zuster Water, kostbaar en helder, wordt in ere hersteld.
Verbondenheid kan een belangrijke rol spelen in conflicten, zo vertelt bijvoorbeeld het verhaal van de wolf van Gubbio waarbij Franciscus van Assisi de wolf niet als vijand, maar als 'Broeder Wolf' beschouwt. Verbondenheid heeft ook te maken met solidariteit, met het zich aantrekken van het lot van de ander. Zoals hierboven al aangegeven is dit aspect zeer manifest aanwezig in de encycliek. Een ander voorbeeld is het pleidooi voor een universele toegang tot drinkbaar water. (LS 27-31) Zuster Water, kostbaar en helder, wordt in ere hersteld.